Vorig jaar schreef ik op dit blog over mijn eigen ervaringen met het beluisteren en zingen van de Matthäus Passion van J.S. Bach. Deze keer een iets andere invalshoek: hoe er in het publiek gereageerd kan worden en wat dat met de uitvoerenden doet. Jasper Schweppe, bas bij het 
Holland Bach Choir o.l.v. Pieter Jan Leusink, schreef daarover op Facebook een ontroerend verhaal, dat ik hieronder laat volgen. Het gaat over wat muziek met een dementerende persoon kan doen.
Nu weten we uit experimenten en wetenschappelijke onderzoeken, dat muziek een prachtig middel is om mensen te bereiken, ook als op andere manieren contact niet of nauwelijks meer mogelijk is. In zorginstellingen wordt hier en daar gewerkt met IPods met de eigen favoriete muziek van de bewoners; via een koptelefoon kunnen ze rustig genieten van hun geliefde muziek. Dat heb ik trouwens in mijn eigen werk- en privésfeer ook wel anders meegemaakt. Soms kwam je op een woonkamer in een verpleeghuis midden in het lawaai van Radio 538 of 3FM terecht, omdat de verpleging en verzorgenden dat mooi vonden; de bewoners werden er niet zichtbaar door geraakt.
Maar als met behulp van familie en bekenden de muziek kan worden geselecteerd die een bewoner mooi vindt, kan dat allerlei mooie zaken tot gevolg hebben. In een documentaire liet men zien, hoe inmiddels zeer zwijgzame mensen ineens allerlei verhalen begonnen te vertellen, al luisterend naar hun muziek.
Het blijkt dat de muziek, die mensen horen in de eerste 25 jaar van hun leven, diep in het geheugen verankerd ligt en gepaard gaat met veel herinneringen. Muziek roept herinneringen op waarvan je dacht: die is die persoon voorgoed kwijt. Als het je lukt om de juiste toon (!) te vinden, voegt muziek iets moois toe aan de kwaliteit van haar of zijn leven. Lang verborgen gewaande herinneringen komen ineens weer aan de oppervlakte. Erik Scherder, een neuropsycholoog die zich verdiept heeft in de invloed van muziek op het brein, vertelt dat het ‘muzikale geheugen’ ligt in dat gebied van de hersenen, dat door Alzheimer als laatste wordt aangetast. Muziek waarvan je gehouden hebt opent de deur naar die dieperliggende geheugensystemen. Het betekent voor de mensen dat ze eindelijk weer eens wat geluk krijgen. “Muziek brengt mensen weer tot leven; dat raakt je hart als je het ziet.”
Daarover schreef ook Jasper Schweppe; met zijn toestemming neem ik zijn verhaal van 16 maart over:
Plotseling was daar vanmiddag in Leiden de meest ontroerende en meest menselijke Matthäus die ik ooit gezongen heb.
Links vooraan zaten 2 zoons van rond de 60 met hun hoogbejaarde moeder.
Het mensje was volledig teruggetrokken in de Alzheimer en leek zich volkomen onbewust van haar omgeving. De zoons wisten wat ze deden en wilden hun moeder misschien wel voor het laatst de Matthäus laten meemaken. Bij het horen van de koren, aria’s en choralen leefde ze van herkenning helemaal op. Aus Liebe probeerde ze zelfs mee te zingen en ze werd met zachte hand door haar zoons gesust. Beide zoons hielden hun moeder in bedwang en zij wreef zacht over de handen van haar zoons. Dit zijn de mensen waar we het voor doen. Bij Mache dich zat ik zelf van begin tot het eind in tranen. De tour is nog maar aan het begin, maar ik ben trots en gelukkig dat ik deel kan nemen aan deze meest menselijke Matthäus…
Mocht ik ooit getroffen worden door dementie, dan hoop ik dat onze kinderen me ooit nog eens meenemen naar een uitvoering van de Matthäus Passion; de rest van het jaar mogen ze me wel een koptelefoon opzetten en een greep doen uit onze CD-verzameling.
